De EU-wil klokkenluiders beschermen die problemen aankaarten in verband met het overtreden van EU-recht. Het staat de EU-landen om deze richtlijnen uit te breiden waar nodig.

Klokkenluiders zijn mensen die problemen aankaarten wanneer zij, in de context van hun werk, op misstanden stuiten die het openbaar belang kunnen schaden. bijvoorbeeld schade aan het milieu, de volksgezondheid en de veiligheid en de overheidsfinanciën van de EU.

Ter bescherming van het openbaar of algemeen belang, onthult de klokkenluider de misstanden. Het doel van die onthulling is de aandacht trekken op het risico of op de onwettigheid.

Daartoe neemt de klokkenluider daadwerkelijk risico’s want hij brengt vaak zijn financiële of fysieke gezondheid in gevaar, evenals de rust binnen zijn relatie of familie, zijn persoonlijke veiligheid, alsook, als de zaak in de media komt, zijn reputatie.

De klokkenluider kan een natuurlijke persoon, een rechtspersoon of een feitelijke vereniging zijn en moet redelijkerwijs geloven in de echtheid van de openbaar gemaakte informatie.

De klokkenluider wordt geacht te goeder trouw te zijn. De persoonlijke beweegredenen en het persoonlijk belang van de klokkenluider mogen buiten beschouwing worden gelaten indien de onthullingen van ontegensprekelijk algemeen belang blijken te zijn.

Opvallende gevallen met klokkenluiders.

Antoine Deltour

Deze Fransman was een gewezen revisor van het kantoor PricewaterhouseCoopers (PwC) en lag aan de basis van de “Luxemburg Leaks”.

Dat financieel schandaal is in 2014 uitgebroken door de onthulling van de inhoud van honderden heel voordelige belastingakkoorden (rulings) die heel grote auditbedrijven (de “Big Four”: PwC, EY, Deloitte en KPMG) voor rekening van talrijke multinationals hadden gesloten met de Luxemburgse belastingdienst. De lekken werden via de media verspreid door de leden van het ICIJ, een internationaal samenwerkingsverband van onderzoeksjournalisten. De onthullingen hebben internationaal heel veel deining veroorzaakt en onder meer geleid tot de oprichting van een bijzondere commissie in het Europees Parlement. Hoewel de overheid heel veel ontvangsten heeft misgelopen door die constructie, die multinationals samen met Luxemburg op touw hadden gezet, werd geen enkele van de betrokken multinationale ondernemingen vervolgd door een nationaal of een Europees rechtscollege. Daarentegen werd tegen Antoine Deltour, de klokkenluider die als de voornaamste bron van de LuxLeaks werd beschouwd, klacht ingediend door zijn voormalige werkgever PwC en legde ook het Luxemburgse gerecht hem verschillende zaken ten laste: huisdiefstal, schending van het beroepsgeheim, schending van bedrijfsgeheimen en witwassen.

Deltour werd in eerste aanleg veroordeeld tot 12 maanden voorwaardelijke gevangenisstraf, vervolgens in hoger beroep tot 6 maanden voorwaardelijke gevangenisstraf en een geldboete van 1 500 euro. Uiteindelijk werd zijn veroordeling in januari 2018 tenietgedaan door het Luxemburgse Hof van Cassatie. H

Edward Snowden

Snowden is een voormalig CIA-agent en onderaannemer van de NSA en zorgde voor het grootste lek in de geschiedenis van de Amerikaanse inlichtingendiensten. Vanaf 2013 maakte Snowden via de media de details bekend van verschillende Amerikaanse en Britse grootschalige surveillanceprogramma’s. Het gaat daarbij over de internet-afluisterensystemen van de surveillanceprogramma’s

Snowden zei daarover dat hij bereid was zijn bevoorrechte levensstijl op te offeren, naar eer en geweten, omdat de Amerikaanse overheid de privacy, de internetvrijheid en de essentiële vrijheden van alle mensen ter wereldwijd niet kon laten vernietigen met dit enorme surveillancesysteem.

Voor zijn optreden ontving Snowden talloze prijzen en onderscheidingen, waaronder de Pulitzerprijs. Tegelijk werd Edward Snowden door de Amerikaanse autoriteiten echter beschuldigd van spionage, diefstal en het illegaal gebruik van overheidseigendom. Hij ging in ballingschap in Hong Kong en daarna in Rusland, waar hij nog steeds verblijft. Hij is de beroemdste klokkenluider ter wereld geworden.